Jan Bijvoet blikt terug op ‘Borgman’: “Er is geen waterdichte interpretatie”

Jan Bijvoet (55) acteerde in België en ver daarbuiten al in zeer uiteenlopende rollen. Van de sinistere JB in ‘Van vlees en bloed’ tot de Russische Grand Duke Romanov in de Britse dramareeks ‘Peaky Blinders’. In ‘Borgman’ (2013) vertolkt hij de rol van een enigmatische en welbespraakte zwerver, Camiel Borgman, die binnendringt in het leven van de welgestelde familie Van Schendel (Hadewych Minis en Jeroen Perceval). Het leven in de afgelegen villa van de familie ontspoort steeds meer, tot het een ware nachtmerrie wordt.

Hoe blik je terug op het maken van die film?

Jan Bijvoet: “Het was, in één woord, geweldig. Ik heb het werk van Alex leren kennen toen ik negentien of twintig jaar oud was. Ik vond dat zijn voorstellingen bij het beste behoorden dat in het Nederlandstalig gebied gebeurde. Pas twintig jaar later heb ik hem persoonlijk leren kennen via Olympique Dramatique, een toneelgroep waarmee ik regelmatig werkte. Zo zijn we bevriend geraakt en zo ben ik in ‘Borgman’ gerold. Samenwerken was echt geweldig. We zaten op dezelfde lijn en hadden niet veel woorden nodig om elkaar te begrijpen. Zowel op menselijk als artistiek vlak verstonden we elkaar perfect.”

De film is nogal allegorisch voor ongelijkheden in onze maatschappij. Houden die onderwerpen je bezig?

Jan: “Ik ben wel best gevoelig voor hoe de maatschappij ingericht is. En toen ik het script las, voelde ik een gelijkgezindheid. Het is mooi dat je dat erin kan voelen, dat is een grote meerwaarde voor de film. Maar als je met Alex praat, zal hij het zeker niet voor je invullen. Iedereen mag erin zien wat ze willen en dat betaamt hem. Het maakt hem meer een kunstenaar dan sommige andere filmmakers. Dat is zo bijzonder aan Alex zijn werk.”

De symboliek in de film is niet hapklaar?

Jan: “Nee, maar eigenlijk is het ook niet echt symbolisch. Alex heeft niet veel met symbolen. Hij wil gewoon een verhaal vertellen dat tot de verbeelding spreekt en dat je zelf kan interpreteren. Er is geen waterdichte interpretatie, maar wel individuele gedachten die elkaar al dan niet versterken. Je kan erover blijven nadenken en je mening erover kan maanden later helemaal anders zijn. Hij vertrekt niet vanuit een bedoeling die hij dan probeert vorm te geven.”

“We hebben veel gepraat over het personage, wat hij zou dragen, hoe hij eruit ziet, hoe hij praat… om ons te inspireren voor die tocht. Maar we hebben nooit psychologisch over de rol gepraat en dat vind ik eigenlijk fantastisch. Dat creëerde een grote vrijheid in mijn hoofd. We werkten wel elk detail uit, maar toch hadden we totale vrijheid. Camiel Borgman is een som van kleine momenten. Ik heb ervan genoten om samen met Alex steen per steen het personage op te bouwen.”

Je acteert ook in ‘Nr. 10’, de nieuwe film van de broers Van Warmerdam, die over een theatergezelschap gaat. Is theater je grootste liefde?

Jan: “Daar kan ik alleen maar volmondig ‘ja’ op zeggen. Ik heb altijd met honderdduizend procent engagement in het theater gestaan. Maar sinds 2009 speel ik eigenlijk nog slechts heel sporadisch mee. Ik heb wel nog vaak achter de schermen mee gewerkt aan voorstellingen en in het repetitiekot gezeten om voorstellingen te maken met bevriende acteurs, zonder zelf mee te spelen.”

Uiteindelijk ben ook jij vooral door de televisie bekend geworden. Wat vind je ervan dat het voor een volbloed theateracteur nog steeds moeilijker is om een groot publiek te vinden?

Jan: “Dat is nu eenmaal een wetmatigheid. Vroeger kon ik daar soms wel wat verbaasd over zijn, dat we in het theater zes weken lang dag en nacht werken aan een voorstelling – en dan reken ik al het werk dat daaraan vooraf ging niet mee – om dan in een mooie tournee enkele duizenden mensen te bereiken. Voor de televisie doe je één lezing en de volgende keer sta je al op de set en moet je spelen alsof het première is, en kijken er in het beste geval één tot twee miljoen mensen naar. Dat is een groot contrast, maar het heeft niet veel zin om daar een mening over te hebben.”

Hoe verhoudt acteren in een theaterproductie zich voor jou dan tot acteren in een grote serie zoals bijvoorbeeld ‘Peaky Blinders’?

Jan: “Normaal is dat echt een andere stiel. Het is alsof je al jaren piano speelt en op een dag duwt iemand je een viool in je handen met de woorden: ‘Je speelt toch muziek?’ Het voelt echt helemaal anders. Maar met het voorbeeld van ‘Peaky Blinders’ was dat nu net helemaal anders. Dat was een project bij uitstek waar heel theatraal werd gewerkt. We hebben bijvoorbeeld veel tijd gemaakt om te repeteren. Cillian (Murphy, hoofdrolspeler in ‘Peaky Blinders’, red.) is ook gepokt en gemazeld in het theater en dat voel je op de set. Ook Tom Hardy, die nochtans gewoon is om heel veel te filmen, heeft een theatrale manier van werken. We hebben niets in stukjes opgenomen, maar telkens de scènes van zeventien, achttien minuten volledig doorgespeeld, inclusief improvisaties. Dat had hier ook alles te maken met de aanpak van Tim Mielants, onze Antwerpse trots die het derde seizoen regisseerde. Ook hij heeft een heel groot hart voor theater. Ik voelde me in elk geval heel erg thuis op die set. Het voelde als mijn biotoop.”

Waarin kunnen we je binnenkort aan het werk zien?

Jan: “Tim Mielants, diezelfde mooie regisseur, zal de roman ‘Wil’ van Jeroen Olyslaegers verfilmen. Die opnames beginnen eind april.”

Bekijk ‘programma’ op ‘dag’ om ‘uur’ op ‘zender’ of waar je ook bent via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Niet gezien? Geen zorgen, met TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later en via de site of de app tot 7 dagen later wanneer jij wil.

Ontdek ‘Film/Serie’ vanaf nu/ (datum) op Netflix. Meer info over de tv-optie 'Pickx All Stars' (inclusief Netflix) of het Netflix-aanbod via Proximus Pickx vind je hier terug.