‘13 Hours’ op VTM 3: hoe het waargebeurde actiedrama een loopje neemt met de werkelijkheid

Op 11 september 2012 nemen terroristen het Amerikaanse consulaat van de Libische stad Benghazi onder vuur. Vanuit een naburige CIA-basis besluiten zes Amerikaanse ex-militairen de tegenaanval in te zetten en niet te wachten op een bevel van hogerhand. Tijdens een dertien uur durende missie slagen ze er op heldhaftige wijze in om meerdere landgenoten in veiligheid te brengen en een grootschalig bloedbad te verhinderen.

In 140 minuten brengt regisseur Michael Bay de heldhaftige acties van zijn landgenoten in beeld – niet gespeend van enige vaderlandsliefde. Rond de werkelijke feiten hangt nog steeds een waas van controverse. De complottheorieën over de Banghazi-aanvallen waren en zijn nog steeds legio. ‘13 Hours’ verschafte legitimiteit aan die wijdverspreide samenzweringstheorieën.

Het verhaal van Benghazi, zoals Bay het vertelt, heeft weinig of niets te maken met politiek, en alles met de testosteronbommen en adrenalinekicks die zijn films typeren. De helden zijn de grote, gespierde particuliere militaire aannemers die de slechteriken bestrijden. 

Desalniettemin kan ‘13 Hours’ niet ontsnappen aan de politiek. Zoals vaak bij het verfilmen van waargebeurde feiten werden de gebeurtenissen van 11 september 2012 verdraaid – in sommige gevallen werd de waarheid zelfs fors geweld aangedaan. En door dit te doen, voorziet de film enkele van de meest verderfelijke samenzweringstheorieën over Benghazi van extra brandstof.

De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van professor journalistiek Mitchell Zuckoff van de Boston University. Het verhaal van het boek is gebaseerd op interviews met vijf militaire aannemers die de opdracht hadden een CIA-bijgebouw in Benghazi te verdedigen; Bays film volgt hetzelfde script en vertelt de aanval vanuit het oogpunt van de aannemers.

Dat de film het feitenrelaas eenvoudig wil houden is begrijpelijk: het publiek van actiefilms is niet op zoek naar een uitleg over het Noord-Afrikaanse jihadisme. Maar het is die andere belangrijke dynamiek van de film die controverse wekt: het conflict tussen de aannemershelden en de CIA-bureaucraten. De hele film lang saboteert het hoofd van de CIA-basis, bekend als ‘Bob’ en vertolkt door een mollige, kalende David Costabile, de pogingen van de aannemers om potentiële bedreigingen te neutraliseren. Ook bij de aanval zelf vertraagt de logge CIA de reddingsoperatie van de aannemers. Uiteindelijk beseffen de CIA-agenten rijkelijk laat dat de aannemers al die tijd gelijk hadden.

Kortom: de Amerikaanse regering heeft, volgens de film, bloed aan haar handen. Het ware verhaal van Benghazi is echter geen verhaal van heldhaftige mannen die worden gedwarsboomd door incompetente bureaucraten en in de steek worden gelaten door hun regering. Deze simplistische voorstelling is problematisch, in die zin dat miljoenen Amerikaanse kijkers een verkeerde voorstelling van de feiten ingelepeld kregen.

Het meest dramatische moment van de film bijvoorbeeld – Bobs obstructie van de aannemers en het stand-down bevel – is waarschijnlijk niet gebeurd. De tweepartijdige Senate Intelligence Committee, het meest geloofwaardige officiële onderzoek naar Benghazi, heeft deze kwestie onderzocht. Hoewel sommige leden van het veiligheidsteam hun frustratie uitten over het feit dat ze niet sneller konden reageren, was er geen bewijs van opzettelijke vertraging of obstructie door het hoofd van de CIA-basis of enige andere partij.

In een officieel CIA-memorandum zei de plaatsvervanger dat de echte chef van de basis "toestemming gaf" om de contractanten naar de missie te sturen. De aannemers handelden niet in strijd met zijn bevel om zich terug te trekken; ze gingen op pad met zijn zegen.

De tweede grote fout van ‘13 Hours’ is nog erger: het beweert dat Amerikaanse luchtsteun had kunnen helpen om de aanval te beëindigen, maar dat het Amerikaanse leger vliegtuigen die binnen bereik waren ervan weerhield om op te stijgen. De aannemers in ‘13 Hours’ eisen voortdurend luchtsteun en beweren dat ze er zonder die steun "alleen voor staan". De reden dat ze die niet krijgen, zegt de film uitdrukkelijk, is militaire incompetentie. De vliegtuigen komen nooit, en nog twee mensen (aannemers Tyrone Woods en Glenn Doherty) sterven in een daaropvolgende mortieraanval.

De propositie dat luchtsteun twee levens had kunnen redden maar werd opgehouden door bureaucratische incompetentie, is uit de lucht gegrepen. Het rapport van de House Armed Services stelde vast dat "het Ministerie van Defensie geen bewapende drones of bemande vliegtuigen, voorbereid op de strijd, direct inzetbaar en in de buurt had op 11 september [toen de aanval plaatsvond]".

Volgens het rapport waren de vliegtuigen in Italië "geconfigureerd voor trainingsvluchten”. Geen van hen, zo bleek uit het rapport, was klaar om een gevechtsmissie te vliegen.

Bekijk ‘13 Hours’ vanavond om 20u35 op VTM 3 of waar je ook bent via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Niet gezien? Geen zorgen, met TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later en via de site of de app tot 7 dagen later wanneer jij wil.

‘13 Hours’ is beschikbaar in de Proximus VOD-catalogus. Naar de Proximus VOD-catalogus? Druk op de ‘On Demand’- of ‘Shop’-knop van je afstandsbediening, of ga rechtstreeks naar de VOD-catalogus online.