Belgische sporthelden: Ivo Van Damme, een sporticoon die generaties atleten inspireert

Van Damme groeide op in Etterbeek, waar zijn vader Kamiel rijkswachter was. Daar speelden Ivo en zijn broer Dirk voetbal bij Racing White, dat later zou fusioneren tot RWDM. "Voetbal was niet echt iets voor onze Ivo", blikt Dirk terug in een interview met Het Laatste Nieuws. In hun tienerjaren verhuisde het gezin Van Damme naar het landelijke Veltem-Beisem, nabij Leuven. Daar sloot Van Damme zich aan bij Daring Leuven, waar hij de atletiekmicrobe te pakken kreeg. Hij beproefde zijn geluk op de 1.500 en 3.000 meter, maar in 1971 bleek al gauw dat hij meer talent had voor de 800 meter. Het was ook daar dat zijn latere trainer Mon Van Den Eynde hem opmerkte.

De atleet maakte voor het eerst internationaal furore op de Europese kampioenschappen voor junioren, waar hij vierde werd met een Belgisch record van 1.48,16. Iedereen zag in hem een grote kanshebber voor een wereldtitel, maar in 1974 kende hij een serieuze dip in zijn carrière toen hij de ziekte van Pfeiffer opliep. Deze veel voorkomende virale infectie bezorgde Van Damme vermoeidheidsklachten, koorts en keelpijn, waardoor zijn prestaties een flinke duik namen. Uiteindelijk was hij 2,5 maanden buiten strijd.

Desondanks gaf Van Damme niet op en knokte hij zich tot op het podium op de Europese indoorkampioenschappen in Katowice. Daar behaalde hij een zilveren medaille. In 1975 verbeterde hij het (toen) twintig jaar oude Belgische record van Roger Moens op de 800 meter maar liefst twee keer: in Landen en vijf dagen later in Zürich, waar hij een tijd liep van 1.45,3. 

Topjaar

Voor Van Damme was 1976 een topjaar, zijn sportkenners erover eens. In Zürich liep hij opnieuw een nationaal record op de 800 meter. En zijn prestaties op de Olympische Spelen van 1976 in Montréal spreken nog steeds tot de verbeelding. Op de 800 meter werd Van Damme tweede (1.43,86) achter de Cubaan Alberto Juantorena (1.43,50). Opvallend was dat Van Damme eerder had voorspeld dat zijn Cubaanse tegenstrever een wereldrecord zou lopen, wat toen ook gebeurde.

Op de 1.500 meter wist Van Damme de zilveren medaille te veroveren (3.39,27), hij moest enkel de Nieuw-Zeelander John Walker (3.39,17) laten voorgaan. Vanwege zijn uitzonderlijke palmares werd Van Damme verkozen tot Sportman van het jaar.

Tragisch einde

Op 29 december 1976 vertrok Ivo Van Damme in de vroege ochtend van een trainingskamp in Zuid-Frankrijk naar huis met zijn wagen. Hij wilde zijn familie verrassen door voor oudejaarsavond thuis te zijn. Van Damme zou België nooit halen. Tweehonderd kilometer na zijn vertrek, in de buurt van de stad Orange, week Van Damme met zijn wagen van het rijvak af. Hij raakte een tegenligger en was op slag dood. De oorzaak is nooit achterhaald. De 22-jarige kampioen liet zijn ouders, zijn broer en zijn verloofde Rita Thijs, ook een atleet, achter.

Zijn dood sloeg in als een bom en betekende een groot verlies voor de Belgische en internationale sportwereld. Zijn landgenoten en collega-atleten zouden hem in elk geval niet vergeten. In zijn thuisgemeente Veltem-Beisem, waar hij begraven is, werd een sporthal naar hem vernoemd. In 2023 werd Van Damme in de Vlaamse Canon opgenomen, een eer die weinigen te beurt viel. En we mogen ook niet het initiatief van journalist Wilfried Meert van Het Laatste Nieuws vergeten. Hij vatte na het overlijden van Van Damme het plan op om een atletiekmeeting te organiseren om diens nagedachtenis te eren. 

Nagedachtenis

De eerste Memorial Van Damme werd in 1977 gehouden en was vanaf het begin een weergaloos succes. Die eerste keer, op 16 augustus 1977, kwamen zo'n 35.000 mensen kijken. "Een ongezien aantal voor die tijd", tekende De Morgen destijds op. Zijn vroegere rivaal op de Olympische Spelen van Montréal, Nieuw-Zeelander John Walker, zorgde voor een kippenvelmoment nadat hij op de eerste Memorial de 1.500 meter won. Hij kreeg de gouden medaille uit handen van vader Kamiel Van Damme. "Onverwacht kwam de Nieuw-Zeelander het podium af, en gaf het metaal terug aan Van Damme", aldus de krant.

De Memorial Van Damme is in de loop der jaren uitgegroeid tot een evenement die de grootste namen uit de atletiekwereld aantrekt. De atletiekmeeting maakt sinds 2010 deel uit van de prestigieuze Diamond League meetings en is een van de belangrijkste evenementen op de internationale atletiekkalender.

Fair play

Onze landgenoot staat nog steeds geboekstaafd als een atleet met een uitzonderlijke vastberadenheid en discipline. Zijn consistente prestaties op hoog niveau maakten van hem een rolmodel voor Belgische atleten en inspireerden nieuwe generaties sportlui zoals Kim Gevaert, Tia Hellebaut en de broers Borlée.

Tijdgenoten spreken nog steeds met veel ontzag over Van Damme, omdat hij fair play en sportiviteit hoog in het vaandel droeg. Hij was bescheiden genoeg om zijn zwaktes te erkennen en voorspelde zo bijvoorbeeld het wereldrecord van zijn Cubaanse concurrent op de Olympische Spelen van 1976. Zijn voorbeeldige gedrag heeft bijgedragen tot de vorming van een positief imago van België in de sportwereld, waardoor zijn positie als een van de meest gerespecteerde sportambassadeurs van zijn land is versterkt.

Ben je fan van deze artikelreeks? Lees ook deze portretten van andere Belgische sporthelden:

• Belgische sporthelden: niemand domineerde zo de Belgische basketbalcompetitie als Rik Samaey 
• Belgische sporthelden: Serge Reding, de sterkste Belg uit de geschiedenis 
• Belgische sporthelden: Roger De Coster en zijn vijf motorcrosswereldtitels